In de loop van 2026 komen er nieuwe regels voor vrijwilligerswerk onder water door sportduikers. De NOB denkt daarover mee met als doel vrijwilligerswerk onder water mogelijk te maken en veilig te laten verlopen. Totdat de regels zijn aangepast is ons advies niet mee te doen aan vrijwilligerswerk onder water, en deze ook niet zelf te organiseren.
Wat is vrijwilligerswerk onder water?
Vraagt de gemeente jouw vereniging om mee te doen aan een opruimactie in het water? Dan gelden er voor de organisatie en deelnemers voorwaarden om zo’n duik veilig te laten verlopen.
Sportduikers worden opgeleid om veilig de bijzondere onderwaternatuur te beleven. Met verschillende vervolgopleidingen leer je steeds meer vaardigheden. Zodra je met je vereniging meedoet aan bijvoorbeeld een schoonmaakactie en afval uit het water opduikt, dan zijn er andere risico’s dan bij een normale funduik. Vaak worden deze duiken gemaakt op plekken waar je normaal niet duikt, kan er scheepvaartverkeer zijn of kunnen objecten op de bodem liggen. De organisatie van zo’n duik moet maatregelen nemen om de veiligheid van de deelnemers te borgen.
In de Arbeidsomstandighedenwet komt binnenkort een aparte regeling voor vrijwilligersinitiatieven waarbij sportduikers onderwater een bepaalde taak op opdracht uitvoeren. Deze regeling komt er omdat het vrijwilligerswerk met sportduikers niet past in de huidige wet- en regelgeving.
In de nieuwe regeling komen er voor vrijwilligers aangepaste eisen die bedoeld zijn voor vrijwilligerswerk met eenvoudige duikactiviteiten met beperkte risico’s.
Vrijwilligerswerk onder water, met eenvoudige duikactiviteiten met beperkte risico’s, valt onder de Arbeidsomstandighedenwet als de activiteit er als volgt uit ziet:
- Het is in georganiseerd verband en heeft een incidenteel karakter. Incidenteel is het als je niet elke dag in het water ligt.
- De activiteit is op een bepaalde plaats en tijd
- Er wordt een bepaalde taak op verzoek of als opdracht uitgevoerd,. De taken zijn licht van aard en zijn observatie (bijvoorbeeld het tellen van vissen en planten), klein afval opruimen of het zoeken naar vermiste personen of kleine waardevolle voorwerpen
- Er wordt gedoken binnen de no-deco tijden en tot een diepte van 30 meter
- Er wordt alleen handgereedschap gebruikt. Aangedreven gereedschappen, hefballonnen en airlifts mogen alleen door beroepsduikers worden gebruikt. Een SMB mag wel worden gebruikt worden als veiligheidsmiddel.
Georganiseerde clubduik
Duikclubs die een georganiseerde funduik houden, en alleen kijken naar het onderwaterleven, vallen niet onder de Arbowet. Dit zijn duiken die vallen onder ‘geheel voor eigen plezier’ en zonder plan of doel.
Tv-programma’s
Duikclubs die worden gevraagd om voor de veiligheid van evenementen zoals Fiets ‘m erin of de plaatselijke Sinterklaasintocht te zorgen, adviseren we daar niet op in te gaan. Sportduikers zijn namelijk niet opgeleid om onder moeilijke omstandigheden te zoeken naar deelnemers die onder water zijn verdwenen. Het zicht is vaak erg slecht, je weet niet wat er allemaal op de bodem ligt en er is vaak vaarverkeer van reddingsbrigade en tv-crew.
Ook deze activiteit valt onder de Arbeidsomstandighedenwet en kan gezien de risico’s alleen uitgevoerd worden door daarvoor opgeleide beroepsduikers en niet door sportduikers worden uitgevoerd.
Wel bestaat de mogelijkheid duikers als oppervlakte zwemmers in te zetten voor de eerste assistentie van deelnemers die in problemen raken. In dat geval wordt de duikfles thuis gelaten. Uiteraard geldt ook hier dat er een risico-inventarisatie gemaakt moet worden en de vrijwilligers een volledige briefing krijgen over de taken en risico’s.
Wat zijn de nieuwe regels?
Als organisatie van een vrijwilligersinitiatief moet je voldoen aan een aantal regels. Alle regels lees je in de NOB-werkinstructie. Dit zijn de belangrijkste:
- Deelnemers hebben minimaal een 1*-duiker of Open Water Diver brevet (NEN-EN-ISO 24801-2) met ervaring of aanvullende opleiding voor de omstandigheden waarin wordt gedoken.
- De deelnemer heeft de afgelopen 24 maanden minimaal 30 duiken in vergelijkbare omstandigheden gemaakt.
- Er is altijd een duikcoördinator aan de waterkant en die heeft tenminste een 3*-duiker of Divemaster brevet (NEN-EN-ISO 24801-3).
- Alle deelnemers hebben een geldige medische goedkeuring volgens het keuringsprotocol voor deelname aan vrijwilligersactiviteiten. Omdat bij het organiseren van vrijwilligersactiviteiten meer verantwoordelijkheden komen kijken met betrekking tot de veiligheid van de activiteit en de deelnemers hebben deelnemers aan vrijwilligersactiviteiten een medische goedkeuring nodig. Deze keuring doe je bij een MED-geregistreerde duikarts (via duikgeneeskunde.nl) en bestaat onder andere uit een inspanningstest.
- Er staat een reserveduiker klaar om direct het water in te gaan en één van de teamleden heeft kennis van duikmedische eerste hulp.
- De activiteit wordt vooraf met een korte email gemeld bij de Arbeidsinspectie.
Aanleiding en voorgeschiedenis
In 2019 kreeg Signi zoekhonden een boete voor overtreding van de Arbeidsomstandighedenwet. Voor een zoekactie naar een vermist persoon in de Oosterschelde werden sportduikers ingezet. Volgens de Arbowet moeten dit soort duiken aan de voorwaarden voldoen die voor beroepsduikers gelden.
Er volgde een juridische procedure met als resultaat dat de rechter het Ministerie vroeg de wet- en regelgeving aan te passen zodat vrijwilligersinitiatieven met sportduikers mogelijk blijven.
Advies aan het Ministerie
De NOB heeft namens de sportduiksector deelgenomen aan een werkgroep van de Stichting Werken onder Overdruk (SWOD) waaruit een advies aan het Ministerie kwam voor aanpassing van de wet. Aan de werkgroep namen vertegenwoordigers van de beroepsduiksector, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Defensie, en de universiteiten deel. Het advies is in 2025 positief ontvangen door het Ministerie van Sociale Zaken, Zorg en Welzijn (SZW) en deze gaat gebruikt worden voor aanpassing van de Arbeidsomstandighedenwet. Dat is goed nieuws voor sportduikers die deelnemen aan vrijwilligersinitiatieven.
Voor organisaties of individuen die een vrijwilligersinitiatief willen organiseren en voor sportduikers die deelnemen aan vrijwilligersinitiatieven heeft de NOB een werkinstructie met handvatten opgesteld. In dit document staan de voorwaarden waaraan een georganiseerde duik moet voldoen om bijvoorbeeld klein afval uit een plas op te ruimen. De werkinstructie is onderaan deze pagina te downloaden.
Sportduikrisicograaf
De NOB werkt aan een herziening van de Sportduikrisicograaf. Met dit hulpmiddel kunnen duikclubs en vrijwilligersinitiatieven de risico’s voor hun activiteit bepalen en maatregelen nemen om de activiteit veilig uit te voeren. De vernieuwde Sportduikrisicograaf wordt in 2026 verwacht.
In de tussentijd
Met de nieuwe regeling, die in de loop van 2026 wordt verwacht, worden vrijwilligersinitiatieven weer mogelijk. De NOB adviseert duikclubs voorlopig geen vrijwilligersactiviteiten te organiseren zolang de Arbeidsomstandighedenwet nog niet is aangepast. De wijze waarop tot nu toe goed bedoelde vrijwilligersinitiatieven met sportduikers zoals Duik de Plas Schoon en het zoeken naar vermiste personen uitgevoerd werden zijn volgens de huidige wet- en regelgeving strafbaar.
Individueel kun je overigens gewoon je gang gaan, je valt dan niet onder de regelgeving. Voor je eigen veiligheid adviseren we je goed na te denken over de risico’s.
Twijfel je over een activiteit, neem dan contact op met NOB-medewerker Desmond via 0318-559347 of desmond.vansanten@onderwatersport.org.